بهره‌برداری پایدار از خاک، اولویت محیط زیستی دولت سیزدهم

به گزارش مجله خبری نگار، خاک بستری است که از هشت هزار سال پیش در خدمت تهیه ضروریات انسان مانند غذا و حتی پوشاک بوده است، تمدن های بسیاری بر همین اساس شکل گرفتند اما به مرور زمان و افزایش جمعیت مشکلاتی مانند انواع آلودگی نفتی، صنعتی، کشاورزی، خانگی و در کنار آن فرسایش دامن خاک را گرفت و آن را به سمت نابودی سوق داد، آمارها نشان می دهد تاکنون یک سوم از خاک کره زمین بر اثر توسعه ناپایدار فعالیت‌های انسانی نابود شده است، با توجه به پیش‌بینی افزایش جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر، آلودگی خاک به یک تهدید جهانی تبدیل خواهد شد.

طبق آخرین گزارش فائو تقریباً دو سوم تنوع زیستی در خاک وجود دارد که از آن غافل بودیم، ایران نیز در نگاه اول شاید کشوری پهناور دیده می شود اما زمانی که به صورت تخصصی مورد مطالعه قرار می گیرد می‌بینیم که در زمینه خاک نیز مانند آب محدودیت داریم، در کشور خاک مرغوبی که بشود در آن کشاورزی خوب انجام داد و یا رویشگاه‌های ما حفظ شوند کم داریم اگر از آنچه هم که داریم صیانت نکنیم در آینده نزدیک دچار مشکل خواهیم شد.

بر این اساس قانون حفاظت از خاک در ۱۳ خرداد سال ۱۳۹۸ بعد از ۱۴ سال مطالعه و تلاش به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید و بعد از ابلاغ لازم الااجرا شد و در آن به موضوعات مهمی مانند تخریب، آلودگی و بهره برداری پایدار از خاک پرداخته شده است که اجرای هر کدام از آنها نیازمند تصویب مصوباتی در این زمینه است که چندی پیش مصوبه مربوط به خط مشی های مدیریت، حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور تصویب و با امضای معاون اول رییس جمهوری به دستگاه های متولی ابلاغ شد.

هیات وزیران در جلسه ۸ دی سال ۱۴۰۰، به منظور مدیریت، حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور و کاهش تهدیدات جدی زیست محیطی جدی در ایران از قبیل آلودگی، فرسایش، فرونشست و قاچاق خاک و جلوگیری از فقدان آب و خاک و وابستگی کشور، خط مشی های مدیریت، حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور را به تصویب رساند.

استقرار حکمرانی مطلوب، یکپارچه و جامع منابع خاک در کشور، افزایش آگاهی های عمومی و آموزش های رسمی و غیررسمی در زمینه ارزش و اهمیت خاک، ارتقاء بهره‌وری و بهینه‌سازی روش‌های بهره‌برداری از منابع خاک در تمام فعالیت‌ها و امور زیربنایی، پیشگیری از تخریب و فرسایش خاک، مهار سیلاب ها و تقویت آبخوان ها، پیشگیری و جلوگیری از آلودگی خاک، احیا و بازسازی منابع خاک آسیب دیده، حفظ و توسعه پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی، پیشگیری و مقابله با هرگونه خروج خاک از کشور و بهینه سازی مصرف نهاده های کشاورزی در منابع خاک، از جمله خط مشی های یاد شده هستند که با امضای معاون اول رئیس جمهوری ابلاغ شد.

به گزارش مجله خبری نگار مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفت: قانون حفاظت از خاک حدود سه سال پیش تصویب و ابلاغ شد، در این قانون دو موضوع مهم مورد توجه قرار گرفت یکی بحث تخریب خاک که متولی آن وزارت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی است، دوم آلودگی خاک است که متولی آن سازمان محیط زیست تعیین شده است، در قانون حفاظت از خاک آیین نامه های متفاوتی دیده شده که دو تا از آنها اخیرا مورد تصویب هیات دولت گرفت؛ یکی از آنها ماده ۱۸ مربوط به خوداظهاری آلودگی خاک توسط صنایع و آلاینده های مهم در کشور است که چندی پیش تصویب شد، طبق این مصوبه همه واحدهای آلاینده کشور موظفند بحث پایش خاک را داشته باشند و در قالب خوداظهاری آلودگی خاکی که تحت تاثیر فعالیت آنها صورت گرفته را گزارش کنند و متناسب با آن سازمان محیط زیست هم اقداماتی که در قانون دیده را انجام خواهد داد.

علی مریدی افزود: مساله بعدی موضوع برنامه و رویکرد راهبردی است که در حوزه خاک داریم که در این بخش متولی اصلی آن وزارت جهاد کشاورزی است که مباحثی مانند فرسایس، تخریب مراتع و برداشت های غیر قانونی خاک یا هر مساله ای که موجب تخریب و افت ظاهری خاک شود دیده شده است که جهاد کشاورزی به عنوان متولی این امر باید برنامه ریزی هایی متناسب با این شرایط داشته باشد.

وی ادامه داد: بخش دوم حوزه آلودگی خاک است، یعنی تخریبی صورت نمی گیرد اما به دلیل استفاده از سموم نامتعارف یا فعالیت های صنعتی و معدنی می تواند منجر به آلودگی خاک شود که کنترل این بخش جزو تکالیف و وظایف سازمان محیط زیست است تا با متولیان این موضوع برخورد کند.

مریدی تاکید کرد: اینها جزو مصوبات قانون حفاظت از خاک است که طبق ماده ۲ قانون حفاظت از خاک دولت موظف شده این خط مشی ها را تدوین کند، ماده ۲ می گوید وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست خط مشی های مدیریت و بهره برداری پایدار از خاک کشور را به نحوی که متضمن حفظ و ارتقاء کیفی خاک باشد تهیه و برای تصویب به هیات وزیران ارائه دهد، این تکلیفی بود که قانون به ما داده بود و ما در واقع با کمک جهاد کشاورزی این خط مشی ها را تعریف کردیم و دو سال و نیم روی این موضوع کار کردیم و هفته گذشته به تصویب هیات دولت رسید و لازم الاجرا شد.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: بهره برداری پایدار از خاک مهمترین مساله ای است که در این مصوبه دیده شده و در واقع دو موضوع مهم در رابطه با خاک داریم یکی حفظ و نگهداری خاک است که بحث های مربوط به فرسایش، بهره برداری غیر مجاز از خاک مطرح است مثلا خاک کشاورزی و مرتعی ارزشمند برای کوره های آجر پزی استفاده می شود، اینها در آن خط مشی ها دیده شده که از این به بعد استفاده پایدار از خاک داشته باشیم.

وی ادامه داد: کنترل فرسایش خاک از طریق روش هایی مانند آبخیزداری امکان پذیر است که به عنوان بخش های اصلی در این مصوبه مطرح شده است، در کنار آن آلودگی خاک هم مهم است یعنی ممکن است ما ظاهر خاک را تخریب نکرده باشیم اما به دلیل فعالیت هایی که داشتیم خاک را آلوده کردیم و خاک هم چون منشاء اصلی امنیت غذایی ما است یعنی زمانی که در خاک آلودگی باشد به راحتی وارد ریشه گیاه و سپس وارد چرخه غذایی ما می شود که این هم یکی دیگر از موضوعات مهمی بود که در این قانون دیده شده است.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست گفت: متولی اصلی مصوبه خط مشی های مدیریت، حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور جهاد کشاورزی است که سازمان حفاظت محیط زیست هم به عنوان همکار در کنار آن قرار دارد.